GELENEKSEL TOKAT EVLERİNİN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ
Yerel mimari ile gerçekleştirilen uygulamalar doğal malzemeler kullanılarak geleneksel yapım teknikleri ile inşa edilmiştir. Bu uygulamalar çevreye duyarlı ve sürdürülebilirdir. Ülkenin farklı bölgelerinde bulunan geleneksel konutlar bulunduğu iklime ve çevrenin şartlarına uygun bir şekilde tasarlanmıştır. İnsanlar konutlarını kendi ihtiyaçlarına göre yapmış, ihtiyaçlarına göre düzenlemişlerdir. Geleneksel konutların mimari yapısı, mekân organizasyonu kullanıcıların davranışlarını yönlendirmektedir. Bu durum da kullanıcıların daha sürdürülebilir yaşamasını sağlamaktadır.
Sanayileşme ve nüfus artışı ile binalarda artış olmuştur ve bundan dolayı enerji ihtiyacında da artış olmuştur. Enerji ihtiyacını karşılamak için fosil yakıtlar kullanılmıştır; fakat fosil yakıtların azalması üzerine doğal, yenilenebilir kaynakların tüketimine yönelinmiştir. Fosil yakıt tüketimi ile oluşan çevre kirliliği ve iklim değişikliği sebebiyle sürdürülebilirlik kavramı vazgeçilmez olmuştur.
Binanın özellikleri, çevresiyle uyumu, malzeme kullanımı, ısıtma ve soğutma sistemi gibi başlıklar enerji tüketimi için önemlidir. Bu açıdan geleneksel konutlar bulundukları bölgenin iklimine uygun şekilde, bölgedeki malzeme ile inşa edilmiştir. Bundan dolayı geleneksel konutların sürdürülebilirliği yüksektir ve kullanıcılar için sağlıklı ortam sunmaktadır.
Sürdürülebilirlik kavramı bir yandan üretim ve çeşitlilik devam ederken bir yandan da insanların yaşamını devam ettirmesidir. Sürdürülebilirlik başka bir ifade ile gelecek nesillerin ihtiyaçlarını da düşünerek kendi ihtiyaçlarımızı karşılamamızdır. Bu tanımlara bakarak sürdürülebilirlik; gelecek nesillere ekonomik, ekolojik bir dünya ve sosyal koşullarının devamı olan bir dünya bırakmak için kullanılmaktadır.
Geleneksel Tokat evlerinin mimarisini etkileyen faktörler genel olarak tüm Anadolu kentlerinde olduğu gibi bölgedeki kültürel birikim, topoğrafya, iklim ve yöresel yapı malzemeleridir (Akçay, 2013). Tokat bulunduğu konumdan dolayı ılıman iklim özelliği taşımaktadır ve bol yağış almaktadır. Tokat’ın geleneksel konutlarında kullanılan malzeme, yöresel malzeme olan ahşap ve kerpiçtir. Konutların şekillenmesinde sofa etkilidir ve birimler sofanın etrafında şekillenmiştir.
Geleneksel Tokat evlerinin en belirgin özellikleri evlerin sokağa göre organik yerleşmesi, evlerin sokak sınırlarını belirlemesi, planın cepheye yansıması, iki veya üç katlı olmaları, farklı şekillerde sokağa çıkma yapmaları, genelde iç sofalı plan tipine sahip olmalarıdır.
Geleneksel Tokat evlerindeki odalar, Türk evi odasının tüm özelliklerine sahiptir. Girişte bir ayakkabılık kısmı, sedirler, ocaklık, dolap, yüklük, sergen ve lambalık odaları mevcuttur.
Geleneksel Tokat evleri genelde iki veya üç katlıdır. Tokat evlerinin cephesinde sokağa yapılan çıkmalar en belirgin özelliklerinden birisidir. Çıkmalar girişin üstünde, girişin iki tarafında veya cephede farklı şekillerde bulunmaktadır. Çıkmalar sokağa ve manzaraya hâkim olmak için yapılmıştır ve genelde sokak ile uyumlu şekilde yapılmıştır.
Geleneksel Tokat evlerinden günümüze kadar ulaşabilmiş en eski ev 18. Yüzyıla ait olan Beyhamam Sokağı’nda yer alan Vakıf Ev’dir. Günümüze kadar ulaşmayan evlerin sebebi evlerin yapı malzemesi olan ahşabının ömrünün 200 yıl kadar olması ve Tokat’ta yaşanan doğal afetlerdir.
Tokat’ın geleneksel evlerine örnek olarak Canikli Konağı ve Osman Paşa Konağı’nı verebiliriz. Bu iki konak da restore edilmiş, şu anda aktif ve farklı işlevlerde kullanılmaktadır. Öncelikle Canikli Konağı’na bakacak olursak Tokat merkezde yer alan Behzat Bulvarında bulunmaktadır. Konak, cadde üzerinde yer almaktadır. Konak, 1700’lü yıllarda Rufai Şeyhinin evi olarak inşa edilmiştir. Sürdürülebilirlik açısından malzeme seçimleri incelendiğinde bölgenin malzemesi olan ahşap ve kerpiçtir. Ahşap kullanımı hem cephede hem de evin içerisinde görülmektedir. İklimden kaynaklı evin serin tutulmak istenen mekanlarında zemin döşemesi taş olarak kullanılmıştır. Eski zamanlarda yiyeceklerin muhafaza edilmesi için soğutma amaçlı kullanılan mekanlar genelde zemin altında, ışık görmeyen yerlerdir.
Osman Paşa Konağı’na bakacak olursak; 1850 yıllarında yapıldığı bilinmektedir. Konak Aleybeyoğlu Osman Paşa tarafından yaptırılmıştır ve iç sofalı bir Türk evi örneğidir. Konak Tokat merkezin Bey Sokağı’nda yer almaktadır. Restore edilmiştir ve günümüzde restoran olarak kullanılmaktadır. Sürdürülebilirlik açısından baktığımızda konağın yapı malzemesinin diğer örnekte de olduğu gibi ahşap ve kerpiç olduğunu görmekteyiz. Malzeme kullanımı hem cepheden hem de iç mekândan rahatlıkla görmekteyiz.
Restorasyondan önce hem ön bahçenin hem de arka bahçenin çok fazla ağaçlık olduğu bilinmektedir fakat şu an o kadar yeşil bir bahçe mevcut değil. Bu durum konağın eski zamanlarda sürdürülebilirlik açısından daha iyi olduğunu göstermektedir.
