HASAN HÜSEYİN AKYOL/ NAZIM HİKMET VE HECE ÖLÇÜSÜ

NAZIM HİKMET VE HECE ÖLÇÜSÜ

Nazım Hikmet deyince, aklımıza ilk olarak serbest ölçülü şiir gelir. Nazım Hikmet serbest ölçülü şiirlerinde çok değişik biçimler kullanmıştır. Bazı şiirlerinde, bazı dizeler oldukça uzun, bazı dizeler çok kısadır. Hatta bazı şiirlerinde bir dize, tek bir sözcükten oluşur. Şiirin biçimindeki bu karşıtlıklar, şiire bir canlılık, bir devinim katar. Bu konuda o kadar ileriye gitmiştir ki, bazı şiirlerinde dize dizilişleri merdiven basamakları gibidir. 

Nazım Hikmet her ne kadar biçimde devrim niteliğinde değişiklikler yapsa da, hiçbir zaman uyaktan vazgeçmemiştir. Bu konuda o denli ustadır ki, uyak kullanırken hiçbir zaman şiirin genel biçimi ile konu ve anlam bütünlüğü bozulmaz.

Nazım Hikmet’in şiirlerinin çoğu serbest ölçülü olmakla birlikte, çok güzel ve anlamlı hece ölçülü şiirleri de vardır:

“Bulutlar Adam Öldürmesin” şiirini on birli hece ölçüsüyle yazmıştır. Ancak, her dörtlüğün sonunda beşinci dize olarak eklediği “Bulutlar adam öldürmesin” dizesinin dokuz heceli olduğu dikkatimi çekmiştir:

Koşuyor altı yaşında bir oğlan

Uçurtması geçiyor ağaçlardan

Siz de böyle koşmuştunuz bir zaman

Çocuklara kıymayın efendiler

Bulutlar adam öldürmesin

“Ceviz Ağacı” şiirini on dörtlü hece ölçüsüyle yazmıştır:

Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkında

Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında

On üç dörtlükten oluşan “Karlı Kayın Ormanı” şiirini sekizli hece ölçüsüyle yazmıştır:

Karlı kayın ormanında

Yürüyorum geceleyin

Efkarlıyım efkarlıyım

Elini ver nerde elin

Ay ışığı renginde kar

Keçe çizmelerim ağır

İçimde çalınan ıslık

Beni nereye çağırır

“Kız Çocuğu” şiirini de yine sekizli hece ölçüsüyle yazmıştır:

Hiroşima’da öleli

Oluyor bir on yıl kadar

Yedi yaşında bir kızım

Büyümez ölü çocuklar

“Bence Şimdi Sen De Herkes Gibisin” şiirini on birli hece ölçüsüyle yazmıştır:

Gözlerim gözünde aşkı seçmiyor

Onlardan kalbime sevda geçmiyor

Ben yordum ruhumu biraz da sen yor

Çünkü bence şimdi herkes gibisin

“Yol Türküsü” şiiri de on birli hece ölçüsüdür:

Alnımızda yanar gençliğin tacı

Yorgunluğun anasını satarız

Elimizde neşemizin kırbacı

Ufukları önümüze katarız

“Bir Dakika” şiiri on dörtlü hece ölçüsüdür:

Deniz durgun göl gibi, gitgide genişliyor.

Sular kayalıklarda nurdan izler işliyor.

Engine sarkan gökler baştanbaşa yıldızlı

Şimdi göğsümde kalbim çarpıyor hızlı hızlı

İnebolu şiiri de yine on dörtlü hece ölçüsüyle yazılmıştır:

İki arkadaş tuttuk dağlara giden yolu

Öyle yükselmişiz ki, sahilde İnebolu

İnce sokaklarıyla ufaldıkça ufaldı

Minareler bir çizgi, camiler nokta kaldı.

Dünya Şairimiz Nazım Hikmet’i bu dünyadan ayrılışının 61. Yılında saygıyla anıyoruz.