NAZIM HİKMET VE HECE ÖLÇÜSÜ
Nazım Hikmet deyince, aklımıza ilk olarak serbest ölçülü şiir gelir. Nazım Hikmet serbest ölçülü şiirlerinde çok değişik biçimler kullanmıştır. Bazı şiirlerinde, bazı dizeler oldukça uzun, bazı dizeler çok kısadır. Hatta bazı şiirlerinde bir dize, tek bir sözcükten oluşur. Şiirin biçimindeki bu karşıtlıklar, şiire bir canlılık, bir devinim katar. Bu konuda o kadar ileriye gitmiştir ki, bazı şiirlerinde dize dizilişleri merdiven basamakları gibidir.
Nazım Hikmet her ne kadar biçimde devrim niteliğinde değişiklikler yapsa da, hiçbir zaman uyaktan vazgeçmemiştir. Bu konuda o denli ustadır ki, uyak kullanırken hiçbir zaman şiirin genel biçimi ile konu ve anlam bütünlüğü bozulmaz.
Nazım Hikmet’in şiirlerinin çoğu serbest ölçülü olmakla birlikte, çok güzel ve anlamlı hece ölçülü şiirleri de vardır:
“Bulutlar Adam Öldürmesin” şiirini on birli hece ölçüsüyle yazmıştır. Ancak, her dörtlüğün sonunda beşinci dize olarak eklediği “Bulutlar adam öldürmesin” dizesinin dokuz heceli olduğu dikkatimi çekmiştir:
Koşuyor altı yaşında bir oğlan
Uçurtması geçiyor ağaçlardan
Siz de böyle koşmuştunuz bir zaman
Çocuklara kıymayın efendiler
Bulutlar adam öldürmesin
“Ceviz Ağacı” şiirini on dörtlü hece ölçüsüyle yazmıştır:
Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkında
Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında
On üç dörtlükten oluşan “Karlı Kayın Ormanı” şiirini sekizli hece ölçüsüyle yazmıştır:
Karlı kayın ormanında
Yürüyorum geceleyin
Efkarlıyım efkarlıyım
Elini ver nerde elin
Ay ışığı renginde kar
Keçe çizmelerim ağır
İçimde çalınan ıslık
Beni nereye çağırır
“Kız Çocuğu” şiirini de yine sekizli hece ölçüsüyle yazmıştır:
Hiroşima’da öleli
Oluyor bir on yıl kadar
Yedi yaşında bir kızım
Büyümez ölü çocuklar
“Bence Şimdi Sen De Herkes Gibisin” şiirini on birli hece ölçüsüyle yazmıştır:
Gözlerim gözünde aşkı seçmiyor
Onlardan kalbime sevda geçmiyor
Ben yordum ruhumu biraz da sen yor
Çünkü bence şimdi herkes gibisin
“Yol Türküsü” şiiri de on birli hece ölçüsüdür:
Alnımızda yanar gençliğin tacı
Yorgunluğun anasını satarız
Elimizde neşemizin kırbacı
Ufukları önümüze katarız
“Bir Dakika” şiiri on dörtlü hece ölçüsüdür:
Deniz durgun göl gibi, gitgide genişliyor.
Sular kayalıklarda nurdan izler işliyor.
Engine sarkan gökler baştanbaşa yıldızlı
Şimdi göğsümde kalbim çarpıyor hızlı hızlı
İnebolu şiiri de yine on dörtlü hece ölçüsüyle yazılmıştır:
İki arkadaş tuttuk dağlara giden yolu
Öyle yükselmişiz ki, sahilde İnebolu
İnce sokaklarıyla ufaldıkça ufaldı
Minareler bir çizgi, camiler nokta kaldı.
Dünya Şairimiz Nazım Hikmet’i bu dünyadan ayrılışının 61. Yılında saygıyla anıyoruz.
